De methodiek van Hondencentrum Loenatiks: Gemoedstoestanden van de hond en eigenaar

Inge Lambriex van Hondencentrum Loenatiks is coach, hondentrainer, -gedragstherapeute en -eigenaar. In twintig jaar tijd heeft zij op het gebied van hond en mens diverse opleidingen en cursussen gevolgd, tig boeken gelezen en heel wat ervaringen opgedaan. Van hieruit heeft Inge een bepaalde methodiek ontwikkeld, die bestaat uit de volgende methodes: regels en doelen, prikkels en cirkels, gemoedstoestanden van de hond en eigenaar en mentaal herstel. Een voor een legt zij uit wat deze methodes inhouden. Tevens gaan wij ermee aan de slag. Dit keer: gemoedstoestanden van de hond en eigenaar.

Wie is Inge Lambriex? Je leest het hier.

Als kind leren we dat er vier basisemoties zijn: boos, blij, bedroefd en bang. Naarmate we ouder worden komen er honderden emoties bij en wordt het steeds ingewikkelder om ze te onderscheiden. Je kunt bijvoorbeeld boos reageren op een situatie, die je eigenlijk heel verdrietig maakt.

Honden hebben ook emoties. Daarom gaat deze methode niet alleen om jou, de eigenaar, maar ook om jouw hond. Het gaat om het bewust worden van gevoel, gedachten en gedrag. Hoe beter je deze kunt onderscheiden, hoe betere keuzes je voor beiden kunt maken.

Wat is een gemoedstoestand?
“Een gemoedstoestand is de combinatie van emoties en gedachten. Mensen kunnen emoties reguleren. Hierdoor kunnen wij er op een goede manier mee omgaan en op een passende manier uiten (emotieregulatie). Bij een hond kun je de gemoedstoestand aflezen aan de lichaamstaal.”

Hoe onderscheid je emoties?
“Ik gebruik vanuit de emotieregulatie het pannenmodel. Pan 1 is de naam en het karakter van de hond of mens, pan 3 is twijfel en pan 5 is foutief of onwenselijk gedrag, dat door jou of de maatschappij niet geaccepteerd wordt. De gemoedstoestanden wil je bij mens en dier onder pan 3 houden. Daarmee is er controle, veiligheid en rust. Wanneer je boven pan 3 komt ontstaat er negatief (stress)gedrag, ook in spelvorm (bijvoorbeeld met een bal gooien).”

Waarom heb je gekozen voor het pannenmodel?
“Er zijn verschillende manieren: 1 op 10, een stoplicht (groen, oranje en rood) of een ladder. Het is wat voor jou werkt. In de praktijk heb ik gemerkt dat de pannen het meest toepasbaar zijn. Daarmee kun je informatie kaderen en weer terug refereren naar regels en doelen en prikkels. Bij elke emotie kijk je hoe intens die is. Zo werk je klein en compact en maak je het toepasbaar in een situatie. Dat moet ook, want bij honden kan per seconde de intentie veranderen.”

De mens kent vier basisemoties: bang, boos, blij en bedroefd. Kennen honden dezelfde basisemoties?
“Honden uiten hun emoties anders mensen, maar de basis is hetzelfde. Dit is hoe ik ze heb omgezet naar hondentaal:

Mens	Hond
Bang	Angst
Boos	Agressie
Blij	Opwinding
Bedroefd	Gespannen

Negatieve emoties, zoals boosheid, en positieve emoties, zoals blijheid, zijn redelijk simpel te onderscheiden. Maar hoe zit het met bijvoorbeeld opwinding: wat is het verschil tussen negatieve en positieve opwinding?
“Positieve opwinding is vanuit een goede intentie en controleerbaar (pan 1 en 2). Bij negatieve opwinding (pan 4 en 5) worden er beslissingen genomen vanuit emotie, die te intens zijn en daarmee niet begrensd. Kwispelen* is een vorm van opwinding. Positieve opwinding (pan 1 en 2) kan snel omslaan in negatieve opwinding (pan 4 of 5), wanneer een hond begint met opspringen, blaffen en/of happen in jouw mouw. Door de aandacht te doorbreken of af te leiden bij pan 2 of 3 kun je voorkomen dat het gedrag een pan 5 wordt.”

*De gemoedstoestand van een hond kun je goed aflezen aan onder andere de kwispel. Vooraf is het belangrijk om te weten wat de neutrale staartstand van jouw hond is (dit is rasafhankelijk). Vervolgens kijk je naar de positie (is de staart laag, middel of hoog geplaatst) en intensiteit van de kwispel (beweegt de staart langzaam, gemiddeld of snel). Let ook op de rest van de lichaamstaal. Wat vertelt het hoofd, lichaam en de houding jou over de gemoedstoestand van de hond?

Waarom is het belangrijk om je als eigenaar bewust te zijn van jouw gemoedstoestand?
“Je bent een doorgeefluik aan jouw hond, zeker als deze aan de lijn zit. Stel je loopt ontspannen met jouw hond aan de lijn door de wijk. Er komt een persoon met een hond de hoek omlopen. Je wordt gespannen door het idee dat jouw hond (net als in een eerdere situatie) kan uitvallen naar de voorbijgangers. Jouw hond merkt dat via non-verbale communicatie op. Hij stelt zich beschermend op, want in het verleden heeft hij succes behaald door uit te vallen naar de voorbijgangers; zij gingen daardoor weg.”

Wat kun je wel doen?
“Goede vraag! Wanneer je de prikkel opmerkt en de situatie herkent ga je naar jouw lichaam kijken. Waar zit de spanning? Bij sommige mensen zit het in hun handen (je kunt dan in jouw handen knijpen en het daarna loslaten) of bij hun ademhaling (adem diep in en daarna uit). Je gaat vervolgens op zoek naar helpende gedachten. Een negatieve gedachte kan zijn ‘daar komt een hond aan en mijn hond gaat weer uitvallen’. Een helpende gedachte kan zijn ‘er is nog niets gebeurd. Ik ga de situatie nu juist beïnvloeden’. Beeld je in hoe je de situatie wél wilt hebben (zie: regels en doelen). Neem als volgt afstand en vraag de aandacht van jouw hond. Laat de hond ontladen (zie: mentaal herstel).”

Wat kun je doen om je bewuster te worden van jouw gemoedstoestand?
“In het e-book staat een werklijst die je in kunt vullen na een situatie. Wat gebeurde er? Welke gedachtes en emotie(s) ervoer je met welke intensiteit (pan)? Waar voelde je wat in jouw lichaam? Dit zijn allemaal vragen om inzicht te krijgen in gedachten, gevoel en gedrag. Daarna gaan we door met de aanpak. Hoe kun je jouw emoties reguleren? Welke helpende gedachtes kunnen bijdragen? Welke handelingen kun je doen om fysiek te kalmeren? Op deze manier kun je ontspannen tot rust en de controle weer terugkrijgen. Door het op een positieve en helpende manier af te sluiten kun je het meenemen naar de volgende keer, zodat je uiteindelijk ook leert om tijdens een situatie tot rust te komen. Je zal merken dat het bewust worden van jouw gemoedstoestand verder gaat dan het trainen met jouw honden. Het geeft ook meerwaarde in jouw dagelijks leven, met jouw relatie, werk en vrienden.”

Ik, Mandy, merk dat reageren vanuit emotie mij veel spanning oplevert. Wat kan ik anders doen?
“Laten we beginnen bij het begin. Wanneer jouw hond foutief of ongewenst gedrag vertoont is stap 1 doorbreking, met bijvoorbeeld een korte ‘nee’. Laat de hond weten dat wat hij doet niet mag. Een doorbreking kan zowel verbaal als non-verbaal zijn; het gaat om de intensiteit, dat die hoger is dan jouw hond. Laten we even teruggaan naar jouw regels en doelen. Een regel is ‘niet blaffen als de deurbel gaat’. De deurbel gaat en jouw hond Yuki begint te blaffen. Om dit te doorbreken moet jouw intensiteit hoger zijn dan van jouw hond. Bijvoorbeeld met een duidelijke ‘nee’. Je wilt dat jouw hond stopt met blaffen. Reageert zij daar niet op, dan komt jouw doorbreking niet over. De hond heeft niet in de gaten dat het gedrag foutief is. Je kunt dan niet doorschakelen naar stap 2 herstellen tot rust en stap 3 wat mag wel. Wanneer jij uit emotie reageert (boven een pan 3), komt jouw sturing niet over. Het is belangrijk om kalm en beheerst te reageren. Veel mensen willen eerst reactie van de hond zien en worden dan zelf rustiger, maar in praktijk werkt het andersom.”

Tijdens het interview snauwt Yuki naar Isa, de Finse Lappenhond. Inge staat op, fixeert haar blik op Yuki, die naar achter loopt.
“Nu switch ik naar kalm. Dit doe ik op het moment dat ik bij een hond zie dat de doorbreking is overgekomen. Dat zie ik doordat de hond stopt met het uiten van negatief gedrag, er is contact en hij neemt afstand. Er ontstaat ruimte om te kunnen herstellen. Als ik op dat moment assertief blijf, zeg ik eigenlijk: wat je nu doet is niet goed, terwijl hij stopt. Ik verwacht nu rust van de hond, daarom schakel ik van assertief naar kalm. Het is belangrijk om je bewust te zijn van wat je doet en waarom. Stel ik zeg ‘zit’ en wijs met mijn vinger omhoog (wat normaliter het non-verbale commando is voor ‘nee’ of ‘stop’). Dat is net zo tegenstrijdig als assertief zijn, terwijl je verwacht dat jouw hond kalm wordt.”

Na de doorbreking is de volgende stap mentaal herstel. Hier lees je in de volgende blog meer over.

Zelf aan de slag

Zoals eerder beschreven zitten er in het e-book van Hondencentrum Loenatiks werklijsten, die je na een situatie kan invullen. Dit is om inzicht te krijgen en om jezelf voor te bereiden op de volgende keer dat deze situatie zich voordoet. We pakken één situatie die te maken heeft met de regel ‘niet blaffen als de deurbel gaat‘. In het voorbeeld gebruiken we Yuki.

Wat is de situatie? De bel gaat. Yuki springt op en begint te blaffen.

Welke lichaamstaal laat jouw hond zien?

Hoge houding Oren naar voren Staart recht omhoog

Wat wil jouw hond? (Doel van gedrag)

Degene die bij de deur staat wegjagen.

Welke emotie(s) ervaart jouw hond?	Hoe intens zijn deze emoties? (Pan 1 t/m 5)
Opwinding (negatief)	Pan 5
Spanning	Pan 5
Welke lichamelijke reactie ervaar jij?	Welke handelingen zouden je kunnen helpen?
Druk op mijn borst	Drie keer diep in- en uitademen
Welke emotie(s) ervaar je?	Hoe intens zijn deze emoties? (Pan 1 t/m 5)
Spanning	Pan 5
Angst	Pan 4
Wat zijn jouw negatieve gedachten?	Wat kunnen helpende gedachten zijn?
– Het lukt mij niet; – Straks gaan mijn buren klagen over het geblaf van de honden	– Zoals het nu gaat is het niet geheel wenselijk, maar ik ben ermee bezig (work in progress) – Ik heb mijn buren op de hoogte gesteld dat ik het probleemgevende gedrag aan het trainen ben en dat geeft mij rust.

De uitleg over de methodiek van Inge wordt uitgelegd in verschillende blogs. Klik daarvoor hier. Meer informatie over Hondencentrum Loenatiks vind je op www.loenatiks.info